Helen Toplumunda Sosyal Ve Kültürel Yaşantı
Yunan kültürünün sanat anlayışı, mimarisi ve gündelik yaşam stili ilgi uyandıran ve geniş kitlelerin hedef noktası haline gelen bir konudur. Felsefe, tıp, astronomi ve matematik alanlarında insanlığa büyük katkılar sağlayan isimlerin çoğu yunan kültürü ile yetişen bireylerdir. Bu bilgi birikimine Mezopotamya, Mısır ve Hitit kültürlerinin katkıları da yok sayılamayacak derecede önemlidir. Karanlık çağın ortalarında Yunanistan’ da yazının ortaya çıkmasıyla birlikte kültür ve sanat ortamı da şekillenmeye başlamıştır. Yazı öncesi sözlü geleneğe bağlı olan bu birikim yazı sonrası Homeros ve Hesiodos aracılığıyla kalıcı hale gelmiş ve ortak bir kültür oluşturmuştur. Antik Yunan’ da din yaşamın her alanında kendisini göstermektedir. Yeni bir işe başlarken bile mutlaka tanrılara danışılır ve onların yardımına başvurulur. Erkek egemenliğinin hüküm sürdüğü ve sınıf ayrımı net bir şekilde hissedildiği bu toplumda varlıklı ailelerin mutlaka köleleri bulunur. Günümüzde varlığını sürdüren bazı geleneklerin ve faaliyetlerin izlerini Antik Yunan toplumunda da olduğunu görmek mümkündür. Antik Çağ’ da veya günümüzde yaşıyor olsun insanlar mutlaka aynı içgüdü ile hareket etmekte ve ortak bir paydada buluşabilmektedir.
EV VE AİLE YAŞANTISI
Atina’ da varlıklı aileler genellikle kırsal kesimde, Atina’ ya giden ana yol üzerinde yaşarlardı. Geçimlerini temin ettikleri topraklardan sağlarlar ve bu topraklar da evlerinin yakınlarında bulunurdu. Varlıklı ailelerin sahip oldukları tarlalarda köleleri vardı. Erkek çiftliği yönetme görevini üstlenirdi ve zamanının geri kalan kısmını Atina Agorası’ nda geçirirdi. Kadının bu döngüdeki rolü ise ev işlerini yönetmek ve evlerinde bulundurdukları kadın hizmetkarları denetlemekti. Gününün çoğunu elbise dikerek tezgah başında geçiren kadınlar, güneş battıktan sonra ise evin üst katında kendilerine ait bir bölüme geçerlerdi.
Yunan toplumunun ataerkil bir toplum olduğunu söylemek bu yaşam tarzı sebebiyle hiç yanlış olmayacaktır. Ev planına baktığımızda ise; ev üyelerinin mahremi olan yatak odasının en geri bölümde bulunduğu, konukların kabul edildiği ana odanın ise evin girişinde bulunduğu bilinmektedir. Ev sahiplerinin geçimlerini sağladıkları tarlalardan elde edilen ürünler ise ev avlusunun çevresini saran işliklerde depolanır.
Yunanlılar için soyunu sürdürebilme düşüncesi oldukça önemlidir. Dünyevi hayatta elde ettikleri mal varlıklarının miras yoluyla ilerideki aile fertlerine aktarmaya özen gösterirler. Tüm bunların yanında çocuk sahibi olmak, ileride kendilerine bakacak güvenilir bakıcılara da sahip olmak demektir. Ailede söz sahibi olan ve işleri yöneten baba yaşlandığında onun sorumluluklarını erkek çocuk devralır.
Yunan dünyasında bir erkeğin çocuğunun olması toplumdaki saygınlığını arttırmaktadır. Çocuğu olmayan erkekler yüksek mevkiilere gelemezler. Kadınlar doğumlarını genellikle evlerinde yaparlar, doğum sırasında ise maia adı verilen yardımcılar veya tecrübeli ebeler onlara yardım ederlerdi. Çocuk doğduktan sonra evin kapısına erkek ise zeytin dalından bir çelenk, kız ise yün çilesi asılırdı. Doğan bebek 5 gün sonra düzenlenen bir seremoni ile ev halkına tanıtılır ve tanrıların koruması altına alınırdı. Amphidromia ( etrafında koşma) olarak adlandırılan bu törende bebek babasının kollarında ocak etrafında döndürülürdü. Bu sayede Hestia ( Ev ve Ocak tanrıçası) ‘ nın koruması altına alınırdı. Yunanlılarda dini inancın hayatlarında ne kadar ön planda olduğu aşikardır.
HELEN TOPLUMUNDA EĞİTİM
Yunan toplumunda çocukların seçkin birer vatandaş olabilmeleri için aileleri tarafından eğitimlerine başlandığı görülür. Yürümeye ve söylenilenleri anlamaya başlayan bebekler paidogogos adı verilen bir bakıcıya verilirdi. Paidogogoslar sadık kölelerden seçilirdi ve kültürlü ailelerde yetişen fakat mal varlıklarını kaybeden kişilerdi.
Eğitimde ilk zamanlarda spor ve müzik yeterli olurken, ilerleyen dönemlerde seçkin birer vatandaş olabilmeleri için okuma yazma öğrenmeleri gerektiğine karar verildi.
Temel olarak okuma yazma öğrenen çocuklar sonraları müzik ve spor eğitimleri alırlardı. Okumayı öğrenen öğrenciler başta Homeros olmak üzere çeşitli ozanların metinlerini okuyup öğrenirlerdi. Fakat bu eğitimin içeriği zengin ailelerde çeşitlilik gösterirdi. Helen toplumunda eğitim 12 yaşına kadar Didaskeleon’ da , sonrasında ise gymnasion’ da gerçekleştirilirdi.
Yunan kültüründe eğitim güzel ahlaklı olmaya yönelikti. Hitabet dersleri ise eğitimin en önemli parçasıydı. Varlıklı ailelerin çocukları tıp, hukuk ve hitabet eğitimi alırlardı. Tıp eğitimi 14 yaşında başlardı ve öğrenciler 18 yaşında mesleklerini yapabilir hale gelirlerdi. Kos’ ta, Pergamon’ da, Side’ de ve Aigai’ de büyük tıp okulları bulunmaktaydı. Tıp eğitiminde usta çırak ilişkisi hakimdi. Gezici hekimler bulunurdu ve bu kişiler köyleri/ kentleri dolaşarak insanları tedavi eder, sağlık hizmetini erişilebilir kılarlardı.
KADININ TOPLUMDAKİ YERİ
Helenlerin bakış açısıyla evlilik ticari bir anlaşma olmanın yanı sıra evlenen erkek için soyun devamlılığıydı. Atinalı evin hanımı yemeğini odasında tek başına yiyor, eşinin evde verdiği şölenlere katılamıyordu. Sadece zor zamanlarda eşinden izin alarak evden çıkabiliyorlardı. Genç kız ve kadınlar onlara özel düzenlenen festivaller dışında toplum yaşantısında aktif değillerdi. Ev işlerinde ustalaşırlardı. Yemek pişirmeyi ve örgü örmeyi öğrenmek ve sonrasında evlendirilmek onların yaşam
döngüsünü oluşturuyordu.
Varlıklı ailelerin erkek çocukları eğitimlerini alanında uzman kişilerden alırken, kız çocukları anneleri ve evin yardımcıları tarafından eğitilirdi. Annelerinden aldıkları bu eğitim el işlerini öğrenmek ve ev hizmetkarlarının yönetiminden oluşuyordu. Toplumun alt kesimine mensup bir ailenin kız çocuğu ise küçük yaşlarda dışarıya çıkar, çiftlik ve tarla işlerinde çalıştırılırdı. Kadınların boşanmaları için şiddet görmeleri yeterli bir sebep olurken, aldatılmak ataerkil yunan toplumunda boşanma sebebi sayılmıyordu. Yunanistan’ da kadınlar için özel yapılan yol ve caddeler de bulunurdu. Bu caddelerde Atinalı kadınları denetlemek için görevlendirilen memurlar da mevcuttu. Gynaikonomos adı verilen bu memurlar kadınların kıyafet renklerini, makyajlarını ve saçlarını denetlerdi. Fikrimce bu memurlar, helen toplumunda kadının yerini gözler önüne seren en güzel örneklerdendir. Erkeği evden uzaklaştıran Pelepponnessos savaşları neyse ki Atinalı kadınların dış dünyaya açılmasına olanak sağlamıştır. Bu köklü değişiklikle birlikte artık kadınlar kent agoralarında alışveriş yaparken, dolaşırken de varlığını ortaya koyabilir hale gelmiştir.
DOĞUM
Aristoteles kadınların erken yaşta anne olmalarına karşıdır. Onun düşüncesine göre genç yaştaki kadınlar daha fazla doğum sancısı çeker ve bu olay çoğunlukla ölüm ile sonuçlanırdı. Antik dönemde düşük ve ölü doğum dahil olmak üzere kadınlar 4-5 doğum yapabiliyorlardı. Doğum öncesinde ev, cinlere ve kirlenmeye karşı ziftleniyordu. Kadının göbek bağı deneyimli bir hizmetkar yardımıyla kesiliyordu. Tehlikeli bir doğum beklendiğinde ise bir ebe veya doktordan destek alınıyordu.
TIP VE TEDAVİ YÖNTEMLERİ
Yunan toplumunda tıp akılcı bir yol ile ele alınır ve tanrıya dayandırılmazdı. Anlayışın temel etmeni hekimlerin eğitimlerini gymnasionda almalarıydı. Bilimin varlığını kabul ediyorlardı. Hekim olacak birey gymnasionda beden eğitimi, felsefe, matematik, müzik, coğrafya gibi konularda eğitim alırdı. Daha sonra deneyimli hekimlerin yanında 6 yıl tecrübe edinirlerdi. Savaşçı bir toplum olan yunanlıların sakatlanmaları ve yaralanmaları tıpın gelişmesinde en önemli tetikleyici olmuştur.
Hekimlere danışan hastalara belirli tedavi yöntemleri uygulanırdı. Hamamda terletme, müshil yoluyla vücudun içini temizleme, rüya yorumlama ve telkin geleneği bu dönemde yaygın olarak kullanılmaktadır. Asklepion’ daki tedavi hizmetleri dışında hastalarını evlerine kabul eden özel hekimler ve Latreion ( Hekim yeri )’ da hasta kabul eden hekimler bulunmaktaydı.
Hekimlerin kullandıkları aletler, işlerine hakim kişiler tarafından bronzdan yapılırdı. Yapılan kazılarda ele geçirilen buluntular sayesinde kafatasını delmeye yarayan aletleri de kullandıkları öğrenilmiştir.
Tedavi merkezleri sıcak suların yakınlarına kurulurdu. Tedavi hizmeti sunan asklepionlarda hastalara moral sağlamak için tiyatrolar ve kütüphaneler de bulunurdu. Devlete bağlı bir hekim olmak en büyük prestijdi. En iyi hekimler yarışmalar düzenlenerek seçilirdi. Başhekim ünvanına sahip kişiler ise hastaları ücretsiz olarak tedavi ederlerdi.
Antik Yunan’ın bilim dünyasında, bizleri düşünmeye ve sorgulamaya iten felsefe alanında ve önünde hayranlıkta durup her detayını büyük bir keyifle izlediğimiz sanat eserlerinde olan başarısı belki de Platon’un da dediği gibi herkesin kendi sisteminde ona uyacak görevler üstlenmesinden kaynaklanır. İnsanların doğalarını saptamanın ve yetenekleri doğrultusunda yönlendirilmelerinin önemi üzerinde duran Platon, toplumda olan her insanın denge oluşturduğuna inanmaktadır. Bu anlayış günümüz toplumunda mevkiiye göre insan ayıranlara, ilgi alanını keşfedememiş çocukların yanlış yönlendirme sonrası başarısız olarak yaftalanmasına örnek olmalıdır.
KAYNAKÇA
https://www.greecehighdefinition.com/blog/lifestyle-in-ancient-greece
